Van waarheidsvinding naar publieke waarde

Het essay is een bijzonder product. Het is een resultaat van prille samen-werking tussen de Vereniging voor Statistiek en Onderzoek (VSO) en de NSOB Denktank. De auteurs onderzoeken onderzoek. De beleidsonderzoekers zijn dit keer het object van studie en de conclusies en aanbevelingen betreffen niet de beleidseffecten of de externe omgeving, maar de onderzoeksfuncties van decentrale overheden zelf. En in de traditie van ‘speaking truth to power’ schuwt ook dit onderzoek naar de veranderende praktijk van waarheidsvinding de soms ook ongemakkelijke waarheid niet. Het essay beschrijft de uitdagingen voor de organisatorische eenheden ‘onderzoek en statistiek’. Het laat zien in welke richting de professionaliteit en rol van de onderzoeker in de organisatie zich beweegt, nu en in de nabije toekomst. De hoofdlijn daarin is een ontwikkeling van onderzoek naar strategie, van analyse naar advisering, en van validiteit naar politieke relevantie. Van een opvatting of praktijk waarin rigour vanzelf invloed geeft, naar relevantie die in relaties tussen onderzoek, onderzoekers en de draaipunten en centra van besluitvorming verdiend moet worden.

De uitdagingen worden bij lezing van dit essay helder, maar direct ook dient de vervolgvraag zich aan. Als afdelingen onderzoek bewegen richting strategische advisering, dan betekent dat meer dan het zoeken naar nieuwe grond. Het noopt tot nieuwe balans tussen klassieke waarden van onderzoek en de nieuwe contexten waarin men zich begeeft. Hoe verenigen onderzoekers de kracht van de messcherpe en soms ongemakkelijke analyse, met de beweeglijke, lenige en invoelende kwaliteit die strategische advisering vraagt.
Met andere woorden: hoe kunnen onderzoek en statistiek anders worden, maar ook eigen blijven? Met de verschuivende balans richting strategische advisering ontstaan nieuwe strategische spanningen en dilemma’s. Dit essay nodigt uit tot reflectie op die vraag. Het zou een eerste stap kunnen zijn in het strategisch gesprek over de professionaliteit van onderzoek en statistiek.