Ontwaken uit de slaap

Het kerstreces bood me ook de mogelijkheid om weer wat ‘bij te lezen’. Bijvoorbeeld het al bijna vijfentwintig jaar oude en inspirerende boek van Hans Korteweg c.s. over de Grote Sprong, die je in je leven alleen maakt, terwijl je bij het neerkomen merkt dat je hand in hand staat met anderen. Heel herkenbaar voor mensen en organisaties, die bewust breken met het verleden en onzeker de toekomst binnen stappen. Of het uitgebreide artikel in de krant over het succes van schrijver en theatermaker Berthold Gunster. Zijn omdenken heeft in de afgelopen jaren naar schatting een half miljoen volgers opgeleverd, die van een probleem een mogelijkheid willen maken. De kern van zijn filosofie is dat je niet moet kijken naar hoe de werkelijkheid zou moeten zijn, maar wat die is. Vreemd vind ik die aandacht niet, het is precies het proces dat ik de afgelopen jaren zelf heb ervaren en in deze column mee wil geven aan collega’s, partners en klanten: durf los te laten, stap uit de ingesleten patronen, breek met je normatieve denkbeelden en aanschouw de werkelijkheid, die zich dagelijks aan jou toont. Een werkelijkheid in z’n rauwe vanzelfsprekendheid, die zich primair richt op positie, bezit en eer. Confrontatie daarmee is even noodzakelijk als pijnlijk, omdat het verschil tussen feitelijkheid en wenselijkheid zo groot is. Het bewust verlaten van bekendheid, zekerheid en comfort, het gure weer in stappen, de grote stap zetten naar iets anders vereist moed, durf en lef. Het plaatsen van vraagtekens bij vanzelfsprekendheden en (schijnbare) zekerheden en het afstand doen van de ketens van macht en bezit vragen om discipline, oefening en volharding. Dat is geen sinecure, omdat het bekende verslavend werkt en je telkens in dat onthechtingsproces wachters tegen komt die je proberen op oude gedachten te brengen en je te doen terugkeren naar de logica van het verleden.

In overdrachtelijke zin vertegenwoordigen die wachters de gevestigde orde, de belangen en de luie bovenstroom, die over goed doortimmerde argumenten en bezweringen beschikt om verandering te voorkomen, of te blijven hangen in de Grote Slaap. De leegte durven in te stappen, ruimte te geven aan het nog onbekende en het betreden van het onverwachte staan voor de transfiguratiefase, waarin gedachten en wensen een nieuwe werkelijkheid scheppen. Die transfiguratiefase vindt op maatschappelijk niveau z’n complement in de huidige transformatie van onze samenleving. Deze is zich aan het omvormen van een op bezit en macht gerichte waarde oriëntatie naar één die zich richt op gebruik en kracht: het bundelen van kwaliteiten en energieën rond een opgave. Vanuit dat perspectief begint leiderschap bij het met open vizier tegemoet treden van de toekomst, het vervolgens herkennen van kwaliteiten, het bundelen van krachten en het aanspreken van energieën om samen met anderen duurzaamheid en heelheid te realiseren.

Het ontwaken uit de Grote Slaap betekent dus een erkenning dat het ongewenste het zaad tot kiemen brengt en dat het niet–ideale de voorwaarde vormt voor de inwijding, de sprong in het ongewisse, zoals Korteweg c.s. zo mooi weten te verwoorden. Ik wens iedereen zo’n kerstreces toe uitmondend in een nieuwjaarswens, die er echt toe doet en die ook niet beperkt blijft tot reflecties rond de kerstboom. Zo’n reces moet je alleen èn samen regelmatig organiseren en omzetten in handelen om te voorkomen dat je in de bekende groef van het gemakkelijke terecht komt. Het samen doormaken van dat proces en het genieten door de successen te vieren, voelt als het drinken van een glas zelf gebrouwen Calvados bij het knappend haardvuur, zoals ik afgelopen dagen heb meegemaakt met mijn familie in Normandië.